top of page

Ορισμός αφασίας

Aφασία είναι μία επίκτητη εκλεκτική διαταραχή των περιοχών της γλώσσας προερχόμενη από εστιακή βλάβη στο κυρίαρχο για τη γλώσσα ημισφαίριο, που επηρεάζει την επικοινωνιακή ικανότητα ενός ατόμου και την κοινωνική του λειτουργικότητα, την ποιότητα ζωής και την ποιότητα ζωής των οικείων του (Papathanasiou & Coppens, 2013).  H ροή του λόγου, η κατανόηση του λόγου, η επανάληψη, η κατονομασία, η ανάγνωση και η γραφή είναι κάποιες από τις γνωστικές ικανότητες που επηρεάζονται είτε λιγότερο είτε περισσότερο ανάλογα με τον τύπο αφασίας.

 

Αιτιολογία

Τα πιο συνήθη αίτια αφασία είναι το Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο και η Κρανιοεγκεφαλική Κάκωση.  Άλλα αίτια μπορεί να είναι όγκος, νευρολογικές ασθένειες, όπως μηνιγγίτιδα και επιληψία, λοιμώξεις, όπως εγκεφαλίτιδα και μεταβολικές ή τροφικές ασθένειες.

Ταξινόμηση αφασίας

(σύμφωνα με τη Σχολή της Βοστώνης)

     Πήρε το όνομα της από τον Paul Broca που ήταν αυτός που έκανε πρώτα λόγο γι΄αυτό το είδος αφασίας και επηρεάζεται η ομώνυμη περιοχή του εγκεφάλου, η περιοχή Broca.
Τα χαρακτηριστικά αυτού του τύπου αφασίας είναι:
  • Αργή ομιλία, διακοπτόμενη και κοπιώδης
  • Σχηματίζουν μικρές προτάσεις, με σωστή σημασία αλλά λάθος σύνταξη.
  • Συχνή χρήση ρημάτων και ουσιαστικών.
  • Ήπια ή μέτρια επηρεασμένη κατανόηση (καλύτερη κατανόηση προτάσεων ενεργητικής φωνής).
  • Όχι καλή επανάληψη λέξεων και προτάσεων.
  • Όχι καλή κατονομασία.
  • Μέτριου έως σοβαρό βαθμού επηρεασμένη η ανάγνωση και η γραφή.

Αφασία Broca

     Πήρε το όνομα της από τον Carl Wernicke που ήταν αυτός που έκανε πρώτα λόγο γι΄αυτό το είδος αφασίας και επηρεάζεται η ομώνυμη περιοχή του εγκεφάλου, η περιοχή Broca.
     Τα χαρακτηριστικά αυτού του τύπου αφασίας είναι:
  • Ακατάληπτος λόγος, αφού αντικαθιστά πολλούς ήχους και λέξεις (παραφασίες φωνημικές και σημασιολογικές), παράγει ανύπαρκτες λέξεις (νεολογισμούς) και παράγει εκφορές σαν "γλωσσική σαλάτα" (jargon).
  • Μιλάει ακατάπαυστα χωρίς να υπάρχει νόημα στα όσα λέει, χωρίς να αφήνει τον συνομιλητή του να μιλήσει ("πίεση λόγου"). Αυτό συμβαίνει, διότι δεν αντιλαμβάνεται το πρόβλημά του.
  • Η κατανόηση είναι ελαφρώς ή μέτρια επηρεασμένη.
  • Όχι καλή επανάληψη λέξεων και προτάσεων και κατονομασία.
  • Όχι καλή ανάγνωση (κάνει τα ίδια λάθη με τον προφορικό λόγο) και γραφή (ακατάληπτος γραπτός λόγος βάζει σε λάθος σειρά τα γράμματα).

Αφασία Wernicke

 Σφαιρική αφασία
 
     Οι αλλοιώσεις στον εγκέφαλο σε αυτή την αφασία καλύπτουν ολόκληρη την περιοχή γύρω από την αύλακα του Sylvius στο αριστερό ημισφαίριο και τις περιοχές του Broca και Wernicke.  Σε αυτό το είδος αφασίας προκαλείται η μεγαλύτερη εξασθένιση.  Πιο συγκεκριμένα, παρατηρούνται τα εξής χαρακτηριστικά:
  • Ελάχιστη παραγωγή προφορικού λόγου
  • Λεκτικές στερεοτυπίες
  • Αρκετά περιορισμένο λεξιλόγιο
  • Σοβαρά διαταραγμένη κατανόηση
  • Όχι καλή επανάληψη λέξεων και προτάσεων
  • Όχι καλή κατανόηση
  • Όχι καλή ανάγνωση και γραφή
Αφασία αγωγής
 
    Τα χαρακτηριστικά αυτού του τύπου αφασίας είναι:
 
  • Ρέων αυθόρμητος λόγος, με φωνημικές παραφασίες και δυσκολίες εύρεσης κατάλληλων λέξεων .
  • Η κατανόηση είναι ήπια επηρεασμένη.
  • Η επανάληψη είναι η πιο διαταραγμένη ικανότητα σε αυτή τη μορφή αφασίας (πολυσύλλαβες λέξεις, προτάσεις και λέξεις κενού νοήματος-μη υπαρκτές πιο επηρεασμένες). 
  • Η κατονομασία είναι διαταραγμένη.
  • Κατά τη φωναχτή ανάγνωση κάνουν παραφασίες, τις οποίες συνειδητοποιούν.  Συχνά αποκτούν ξανά καλές ικανότητες ανάγνωσης.
  • Παρά τις μη επηρεασμένες κινητικές ικανότητες και τα καλοσχηματισμένα γράμματα, η ορθογραφία δεν είναι καλή, ενώ οι λέξεις αλλάζουν θέση ή παραλείπονται.
  • Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της αφασίας αγωγής είναι ότι οι ασθενείς καταλαβαίνουν τα λάθη τους και προσπαθούν να τα διορθώσουν.
     Η δυσκολία εύρεσης της επιθυμητής λέξης (ανομία) είναι χαρακτηριστικό όλων των μορφών αφασίας, όμως σε κάποιες περιπτώσεις αυτό το χαρακτηριστικό είναι πιο έντονο.  Τότε έχουμε μία ήπια μορφή αφασία την κατονομαστική ή αλλιώς ανομική ή αμνησιακή αφασία.
     Τα χαρακτηριστικά αυτής της μορφής αφασίας είναι:
  • Ο αυθόρμητος λόγος έχει κανονικό ρυθμό, προσωδία, άρθρωση, φυσιολογικό μέγεθος προτάσεων και καλή σύνταξη. 
  • Η κατανόηση διαταράσσεται ελάχιστα.
  • Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό αυτής της αφασία είναι η δημιουργία προτάσεων χωρίς νόημα, με πολλές γενικές έννοιες (αόριστα ουσιαστικά και αντωνυμίες π.χ. αυτό, πράγμα, εκείνο), προσπαθώντας να καλύψουν την δυσκολία στην εύρεση λέξεων περιεχομένου ή καταφεύγουν στην περιγραφή της λέξης-στόχου.  Έτσι, ο λόγος του γίνεται λίγο ή αρκετά ασαφής ανάλογα με το επίπεδο δυσκολίας.  Να σημειωθεί ότι αρκετές φορές βρίσκουν τη σωστή λέξη, όμως για μία στιγμή δεν το αναγνωρίζουν ότι την έχουν βρει σωστά, ενώ επίσης σημαντικό είναι ότι όταν δεν μπορούν να βρουν μία λέξη καταλαβαίνουν την δυσκολία τους.
  • Στην επανάληψη παρουσιάζονται ελλείμματα μόνο σε μεγάλες και σύνθετες προτάσεις.
  • Η ανάγνωση και η γραφή παρουσιάζουν μικρές ελλείψεις.

Κατονομαστική αφασία

     Η διαφλοιώδη κινητική αφασία μοιάζει με την αφασία Broca, με τη διαφορά ότι εδώ η επανάληψη διατηρείται σε πολύ καλό επίπεδο.
     Πιο συγκεκριμένα, τα χαρακτηριστικά αυτής της αφασίας είναι:
  • Ο λόγος των ασθενών δεν είναι ρέων, αφού παρουσιάζει φωνημικές και σημασιολογικές (ολικές) παραφασίες, εμμονές και απουσία συνδετικών λέξεων.
  • Η κατανόηση είναι ελάχιστα διαταραγμένη.
  • Η επανάληψη είναι σε καλό επίπεδο (μπορεί να είναι ηχολαλική).
  • Η κατονομασία είναι διαταραγμένη.
  • Ανάγνωση και γραφή επίσης διαταραγμένες.
 
    Η αλλοίωση που προκαλεί αυτού του τύπου την αφασία εντοπίζεται στη μέση μετωπιαία έλικα άνω και μπροστά της περιοχής Broca (Μεσσήνης και συν. 2013).  

Διαφλοιώδης κινητική αφασία

Διαφλοιώδης αισθητική αφασία
 
 
     Η διαφλοιώδης αισθητική αφασία  μοιάζει με την αφασία Wernicke, με την διαφορά ότι σε αυτή διατηρείται η επανάληψη σχεδόν ανέπαφη.
Τα χαρακτηριστικά αυτής της μορφής αφασίας είναι τα εξής:
  • Ρέον λόγος, όμως με συχνές παραφασίες, κυρίως σημασιολογικές.
  • Ακουστική κατανόηση έντονα διαταραγμένη.
  • Η επανάληψη διατηρείται και είναι συνήθως ηχολαλική, αφού .
  • Η κατονομασία, η γραφή και η ανάγνωση είναι και αυτές έντονα διαταραγμένες, παρότι η απαγγελία ή η επανάληψη αποσπασμάτων που τα είχαν μάθει προγενέστερα (όπως, ποιήματα κ.α.) διατηρείται.
 
  Οι κακώσεις που σχετίζονται με αυτή τη μορφή αφασίας εντοπίζονται στην κατώτερη βρεγματική-ινιακή-κροταφική περιοχή.
     Η μικτή διαφλοιώδης αφασία είναι μία σπάνια μορφή αφασίας που συνδυάζει τα χαρακτηριστικά της διαφλοιώδους κινητικής και διαφλοιώδους αισθητικής αφασίας. 
  • Ο αυθόρμητος λόγος και η κατανόηση είναι έντονα διαταραγμένες με παραγωγή στερεότυπων εκφράσεων χωρίς νόημα και απώλεια της ικανότητας για έναρξη μίας συζήτησης ή συμμετοχή.   
  • Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό αυτής της αφασίας, που την ξεχωρίζει από την σφαιρική, είναι η διατήρηση της επαναληπτικής ικανότητας.   
  • Η επανάληψη αν και διατηρείται είναι καταναγκαστική και μπορούν να επαναλάβουν με ευκολία μέχρι 3-4 λέξεις σε μία φράση.
  • Η ανάγνωση και η γραφή είναι έντονα εξασθενημένες.
  • Η κατονομασία είναι διαταραγμένη (συχνά απαντούν κάνοντας νεολογισμούς ή σημασιολογικές παραφασίες ή δεν απαντούν καθόλου).
 
Σχετικά με το ανατομικό υπόβαθρο, ο Νάσιος (2011) αναφέρει ότι η βιβλιογραφία έχει ανακολουθίες σχετικά με την παρουσία της βλάβης στην περισιλούεια περιοχή του λόγου.

Μικτή διαφλοιώδης αφασία

     Εδώ ανήκουν κάποιες αμφισβητήσιμες αφασίες που ακόμα ερευνούνται.
 
Α) Διασταυρούμενη αφασία: αποτελεί μία σπάνια μορφή αφασίας (>4% των αφασικών ασθενών), που εμφανίζεται λόγω της διαφορετικής οργάνωσης του εγκεφάλου και εντοπίζεται σε δεξιόχειρα άτομα που έχουν υποστεί εγκεφαλικό στο δεξί ημισφαίριο.
 
Β) Υποφλοιώδεις αφασίες: Έρευνες των τελευταίων ετών δείχνουν ότι βλάβες σε υποφλοιώδεις δομές του εγκεφάλου, όπως είναι τα βασικά γάγγλια και ο θάλαμος, σχετίζονται με αφασικά σύνδρομα. Οι επιστήμονες χωρίζουν τις υποφλοιώδεις αφασίες σε μη θαλαμικές και θαλαμικές, ανάλογα με τον εντοπισμό της βλάβης.  Οι θαλαμικές αφασίες συνήθως εμφανίζονται να έχουν συγκρατημένη επανάληψη, σχετικά καλή ακουστική κατανόηση, μειωμένη αυθόρμητη ομιλία, πολλά σημασιολογικά λάθη, αλλά και ανομία. Όσον αφορά τις μη θαλαμικές, το γεγονός ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάμεσα στις μελέτες για τους τύπους διαταραχών λόγου που παρουσιάζουν ασθενείς με βλάβες στα βασικά γάγγλια, δεν έχει επιτρέψει να καθοριστεί συγκεκριμένη κλινική εικόνα και μορφή γλωσσικών συμπεριφορών και έτσι δεν μπορεί να καταταχθεί σε ένα από τα κλασικά φλοιώδη αφασικά σύνδρομα.  Συχνά όπως παρατηρούνται ήπιες και παροδικές δυσκολίες στο λόγο και διατηρημένη επανάληψη (χαρακτηριστικά που παρατηρούνται και από θαλαμικές αλλοιώσεις).

Άλλες πιο σπάνιες μορφές αφασίας

bottom of page